Zaloguj się, aby obserwować  
RobeN

Kart Graficznych Kącik (informacje, porównania)

30553 postów w tym temacie

Dnia 20.08.2014 o 14:35, ziptofaf napisał:

To zainstaluj betę, powinna działać okej.

Powinna. xD
Wolę unikać instalowania bety czegokolwiek, a co dopiero tak wrażliwego oprogramowania jak sterowniki graficzne.

Dnia 20.08.2014 o 14:35, ziptofaf napisał:

Po prostu AMD wydaje "oficjalne" sterowniki
dość rzadko a hotfixy do różnych gier itp w betach.

O dzięki, jakoś nigdy wcześniej na to nie zwracałem uwagi, bo nie miałem problemów technicznych z grami. ;p

Udostępnij ten post


Link to postu
Udostępnij na innych stronach
Dnia 20.08.2014 o 14:51, Kadaj napisał:

Powinna. xD

U mnie chodzą!

Dnia 20.08.2014 o 14:51, Kadaj napisał:

Wolę unikać instalowania bety czegokolwiek, a co dopiero tak wrażliwego oprogramowania
jak sterowniki graficzne.

Zazwyczaj nic złego się z tego powodu nie dzieje. Nie radzę tylko tego robić >od razu< a kilka tygodni po premierze danej bety gdy już się okaże czy działa jak powinna. Bo jakkolwiek rzadkie, to w przeszłości zdarzały się dziwne przypadki tak po stronie Nvidii (pewne sterowniki dosłownie spalały kartę graficzną) jak i AMD (niektóre tytuły robiły się niegrywalne).

Udostępnij ten post


Link to postu
Udostępnij na innych stronach

Ja już instalowałem w tym roku betę sterowników Nvidii i pamiętamy,jak to się skończyło (obniżenie wydajności,min.w 3D Mark o połowę) więc nie radzę instalacji bety,z betą najnowszego Firefoxa też są same problemy.

Udostępnij ten post


Link to postu
Udostępnij na innych stronach
Dnia 20.08.2014 o 15:43, lis_23 napisał:

Ja już instalowałem w tym roku betę sterowników Nvidii i pamiętamy,jak to się skończyło
(obniżenie wydajności,min.w 3D Mark o połowę) więc nie radzę instalacji bety,z betą najnowszego
Firefoxa też są same problemy.


Tak prawdę mówiąc to wtedy nie beta zawiniła a to że grzebałeś w sterownikach bez rozeznania w tym co robisz i wymuszałeś choćby ograniczenie ilości klatek. Więc jak powinno być 100 a było 60 to miałeś 40% obniżenie wyników. Sama beta mogła też swoje dołożyć oczywiście ale nie ma nic złego w jej instalacji jeśli akurat rozwiązuje właśnie te problemy na które cierpisz.

W przypadku Firefoxa z kolei... przeglądarki internetowe to takie niezwykłe dzieła programistyczne. W każdym normalnym środowisku jeśli masz błędy w kodzie źródłowym to dostajesz komunikat że to nie zadziała. Przeglądarki tak nie robią i chociaż masz listę błędów długą na kilometr to całość nawet się uruchamia i robi to czego oczekiwałeś. Same interpretują absurdy jakie zostają tam napisane, z lepszym lub gorszym skutkiem. I teraz za "błąd" uznaje się sytuację w której przeglądarka działa tak jak powinna i wywala się w powietrze gdy ktoś nie umie napisać kodu strony bez błędów.
Nie pomaga zresztą to że HTML/CSS/Javascript to jedne z najgorzej udokumentowanych rozwiązań na świecie.

Udostępnij ten post


Link to postu
Udostępnij na innych stronach
Dnia 20.08.2014 o 15:07, ziptofaf napisał:

> /.../> (pewne sterowniki dosłownie spalały kartę graficzną) /.../

Chyba trochę przesadziłeś. Toż miałem te właśnie sterowniki u siebie (numeru oczywiście nie pamiętam) i temperatura karty (GTX 460) wzrosła raptem o kilka stopni. Ktoś pewnie mocno wyżyłował swój sprzęt, skoro mu podwyższenie temperatury o 4-5 stopni paliło kartę. I tak, pamiętam ten rwetes, dlatego sam sprawdzałem, ile wzrosła temperatura mojej karty.

Udostępnij ten post


Link to postu
Udostępnij na innych stronach
Dnia 20.08.2014 o 15:07, ziptofaf napisał:

U mnie chodzą!

<jupi>
Jednak było warto, póki co nie sprawiają żadnych problemów, a Watch Dogs działa płynnie na high/tekstury medium i się jeszcze ani razu nie zawiesił. ^^

Udostępnij ten post


Link to postu
Udostępnij na innych stronach

Witam. Kupuje nową karte graficzną i prosiłbym o jakieś porady bo nie mam zielonego pojęcia na temat obecnej sytuacji na rynku kart graficznych.

Mój komp:
procesor: Intel(R) Core(TM)2 Quad CPU Q6600 @ 2.40GHz (4 CPUs)
2048MB RAM
płyta główna: P5KR
i obecna karta graficzna to: NVIDIA GeForce 8800 GT

Komp jest dobry ale karta nie daje rady. Potrzebuje nowej w granicach 400-500 zł, a jeśli sie da to nawet taniej :) Szukam karty na której mógłbym spokojnie pograć i pocieszyć się piękną grafiką w wiedźmin 2 i 3. Na 8800 GT przeszedłem Wiedźmina 2 ale niestety nie mogłem sie zachwalać piękną grafiką :( Prosze polećcie mi taką która będzie pasowała do mojego kompa tak żebym nie musiał wymieniać nic innego np. płyty głównej.

pozdrawiam

Udostępnij ten post


Link to postu
Udostępnij na innych stronach

/.../

To się niestety nie da. Z prostego powodu - Wiedźmin 3 prawdopodobnie będzie mieć wymagania co najmniej równe Watch Dogs. I teraz pojawia się problem.

Oto on:
http://pclab.pl/art57916-7.html
Do gry w ultra w FullHD potrzeba na dzień dzisiejszy karty za nie mniej niż 800 zł. Ale żeby było trudniej:
http://pclab.pl/art57916-12.html
Dopiero na procesorach klasy nowego Core i3-4150 to działa płynnie. Na jakimś G3420 (który swoją drogą jest tak o 50% szybszy od Q6600 mimo tylko dwóch rdzeni) masz z 18 klatek na sekundę.

Więc nic z tego, niezależnie od wsadzonej karty graficznej o nowych grach z zachowaniem płynności możesz zapomnieć z powodu posiadanego procesora. A tego nie zmienisz bez wymiany płyty głównej, RAM''u i całej reszty. Ot, podstawka z 2007 roku, od tego czasu procesory stały się z 10x szybsze.

Udostępnij ten post


Link to postu
Udostępnij na innych stronach

WOW
To się tego nie spodziewałem. Zawsze wiedziałem że technologia pędzi w szybkim tempie, ale myślałem że z moimi 4 rdzeniami to nie mam się o co martwić.
To najlepszą sytuacja jest już chyba inwestować w konsole.

A czy gdybym chciał pograć sobie w GTA 5, nowego Assassins Creeda i Battlefield 4 myślisz że wystarczyła by wymiana karty graficznej ?

Moja wiedza o sprzęcie stanęła własnie tak 2007/2008. Czy teraz jak się kupuje komputer za 3000 zł to można pograć w najnowsze gry?
Czy granie w watchdogs należy teraz tylko dla elity ? Czy tylko garstka posiada takie sprzęty, czy dzisiaj jest to normą?

Udostępnij ten post


Link to postu
Udostępnij na innych stronach
Dnia 19.09.2014 o 23:13, POZDRO-Grizzly napisał:

Czy teraz jak się kupuje komputer za 3000 zł to można pograć w najnowsze gry?


Jesli mowa o samej skrzynce to spokojnie mozna wysokich i w 1920*1080 (choc zalezy w ile FPS celujesz, plynnie, czy >60 FPS)

Dnia 19.09.2014 o 23:13, POZDRO-Grizzly napisał:

Czy granie w watchdogs należy teraz tylko dla elity ? Czy tylko garstka posiada takie
sprzęty, czy dzisiaj jest to normą?


Zobacz tutaj (klikaj na poszczegolne czesci po wiecej szczegolow):
http://store.steampowered.com/hwsurvey/

Wiekszosc graczy (bez graf Intel HD itp. dziadostw) zagra, ale raczej nie wyzej niz nisko-srednie jesli bez czterech rdzeni, albo na laptopie niedrogim czy karcie z sredniej polki. Za 3k masz dobrego PeCeta, ktory uciagnie Watchdogs na wysokich.

Udostępnij ten post


Link to postu
Udostępnij na innych stronach
Dnia 19.09.2014 o 23:13, POZDRO-Grizzly napisał:

WOW
To się tego nie spodziewałem. Zawsze wiedziałem że technologia pędzi w szybkim tempie,
ale myślałem że z moimi 4 rdzeniami to nie mam się o co martwić.


4 rdzenie 4 rdzeniom nierówne. Ty masz 4x 2.4 GHz z pierwszej generacji Core 2 Duo. Dzisiaj od ręki dostaniesz taki który ma 4x 4 GHz i zupełnie inną architekturę... Intelowi co prawda się nie spieszy z rozwijaniem swoich procesorów ale przez ostatnie 6 lat średnia moc procesorów wzrosła kilkukrotnie. Wydajnościowym odpowiednikiem (i to zakładając że mówimy o grze która dobrze wykorzystuje wszystkie 4 rdzenie bo w przeciwnym razie ten Q6600 przegrałby o kilkadziesiąt procent) twojego procesora jest Celeron G1820 którego dostaniesz za 145 zł.

Dnia 19.09.2014 o 23:13, POZDRO-Grizzly napisał:

To najlepszą sytuacja jest już chyba inwestować w konsole.

Zależy. Playstation 4 kosztuje z 1700 zł, PC który mu dorównuje w grach (fakt że na razie nie za bardzo jest z czym porównywać, konwersji za dużo nie wyszło) z 2200-2300 zł.

Dnia 19.09.2014 o 23:13, POZDRO-Grizzly napisał:

A czy gdybym chciał pograć sobie w GTA 5, nowego Assassins Creeda i Battlefield 4 myślisz
że wystarczyła by wymiana karty graficznej ?

Oj nie. Assassin''s Creed IV w Very High płynnie działa dopiero na sprzęcie klasy R9 270X/GTX 760. Które do wykorzystania swojej mocy potrzebują dużo lepszego procesora niż to co masz. GTA V prawdopodobnie zadusiłby też. BF4 z kolei... ten mógłby działać płynnie. O ile bierzesz kartę od AMD, ta gra akurat wspiera AMD Mantle:
http://pclab.pl/art55953-3.html

W skrócie - sterownik karty graficznej ma olbrzymi nacisk na procesor. Słaby procesor + mocna karta = stanowczo mniej klatek niż byś chciał, czasem o ponad połowę. AMD Mantle pozwala na zmniejszenie tego obciążenia w dużym stopniu znacznie zwiększając wydajność przy słabych procesorach. Jest tylko jedno ale - to jest wspierane przez dosłownie 4 gry.

Dnia 19.09.2014 o 23:13, POZDRO-Grizzly napisał:

Moja wiedza o sprzęcie stanęła własnie tak 2007/2008. Czy teraz jak się kupuje komputer
za 3000 zł to można pograć w najnowsze gry?

W najnowsze gry w takich detalach jak na konsolach to pograsz na takim za 2000-2200 zł. Włącznie z Watch Dogs - ten sam poziom detali co na konsolach przy zachowaniu płynności to mniej więcej PC-towe high detale i okolice 40 fps. Do tego starcza R9 270 za 600 zł. Jakby się naprawdę postarać i uznać że twoim celem byłaby po prostu płynna rozgrywka w średnich + niższa rozdzielczość niż FullHD to pewnie i do 1300 można by zjechać.

Przy PC-cie 3000 to można by się już pokusić o UltraHD bądź FullHD + 120 fps bądź detale wyższe niż na konsolach. Zwłaszcza że właśnie wyszły nowe karty graficzne od Nvidii i za 1400 zł dostajesz układ który radzi sobie z każdą grą na rynku nawet w 2560x1600.

Dnia 19.09.2014 o 23:13, POZDRO-Grizzly napisał:

Czy granie w watchdogs należy teraz tylko dla elity ? Czy tylko garstka posiada takie
sprzęty, czy dzisiaj jest to normą?

Watch Dogs jest jedną z pierwszych gier które wyszły na konsole nowej generacji a potem na PC-ty, stąd i te wymagania. Częściowo spowodowane kiepską optymalizacją ale prawdę mówiąc jest przez to dobrym benchmarkiem czego możemy się spodziewać po grach które przyjdą z PS4/Xbox One.

Wiedźmin 3 brzmi na papierze zresztą nawet dużo straszniej niż on bo ponoć nawet 720p + 30 fps jest trudne na Xbox One. Zaś w absolutnie najwyższych detalach ponoć potrafiło zadusić podwójnego GTX780Ti po 2.5 tysiąca sztuka (pełna symulacja futerka, każdy włos a jest ich coś koło tysiąca ruszany osobno ^_^). Nie widzę w tym osobiście nic złego o ile średnie detale będą dobrze wyglądać (a te raczej nie będą wymaganiami dużo przebijać konsol) a i entuzjaści się ucieszą bo choć raz ich potwory będą mogły się wykazać.

Udostępnij ten post


Link to postu
Udostępnij na innych stronach

ziptofaf, co myślisz o nowych kartach graficznych od Nvidii?
GTX 970 ma oferować ponoć moc Titana za 1430 zł, a 980 to koszt 2400 zł.

Udostępnij ten post


Link to postu
Udostępnij na innych stronach
Dnia 20.09.2014 o 08:50, lis_23 napisał:

ziptofaf, co myślisz o nowych kartach graficznych od Nvidii?
GTX 970 ma oferować ponoć moc Titana za 1430 zł, a 980 to koszt 2400 zł.


Czemu >ponoć<? Recenzje już są.
http://pclab.pl/art59679.html
http://pclab.pl/art59688.html

GTX970 właśnie wykosiło AMD w high-endzie. To zjada GTX780, GTX780 GHz, GTX780 Ti, R9 290, R9 290X... przy poborze mocy o 100W niższym od nich i cenie od 309€ (cena modelu Zotaca z dwoma wentylatorami na mindfactory.de, w polskich sklepach jeszcze nie ma). Samemu już patrzę czy aby nie sprzedać R9 280X którego mam teraz, dopłacić z 400 zł i kupić GTX970 w jednym PC-cie. W drugim zaś... R9 290X już siedzi na Allegro i tam tylko pytaniem jest czy to będzie GTX970 czy będę miał dopłacić do 980tki.

W twoim przypadku też bym się nie zastanawiał - wystawiając GTX780 na allegro tu i teraz dostaniesz za niego nie mniej niż 1300-1400 zł. Bez żadnej dopłaty masz wtedy GTX970. Który co prawda nie jest dużo szybszy od GTX780Ti (w praktyce za 1350 zł dostałbyś mniej więcej model równy GTX780Ti) ale dobrze się kręci i je 100W energii mniej.

980tka będzie z twojego punktu widzenia mniej interesująca. Co prawda jest to najszybsza jednordzeniowa karta graficzna ale cenowo... nie jestem pewny czy 15% większa wydajność od GTX970 jest warta 600 zł. Jej siłą jest absurdalny potencjał OC - standardowo te karty nie są dużo szybsze od poprzedniej generacji ale osiągają to żrąc o 30-40% energii mniej. W momencie gdy jednak zaczniesz kręcić tego potwora to możesz spokojnie zyskać blisko 1.5 GHz na rdzeniu... zyskując kolejne 15-20% wydajności. Tym niemniej o ile pamiętam to ty nie jesteś zbytnim fanem podkręcania. No i żeby móc wykorzystać tak wysoką moc obliczeniową to musiałbyś mieć co najmniej i5-4690... a najlepiej od razu i7-4790K.

Udostępnij ten post


Link to postu
Udostępnij na innych stronach

To nie do mnie było, ale. Dla nie maniaków to świetny prognostyk przed 960/950, bo karta sama w sobie to lekki overkill jeśli komuś nie zależy żeby tu i teraz robić dobrze ponad 60fps w 1440p i wyżej. Mamy ten problem, że jeszcze nie ma dużo naprawdę wymagających gier. Póki będziemy raczeni portami 1:1 z next-genów, a w takich do do 1080p60 karty za 800 ciągle wystarczają, a kupując taką i wymieniając za półtora roku na kolejnego średniaka z następnej generacji będzie się miało większą wydajność i zapłaci mniej.

No a taki FurFX czy jak to tam nVidia zwala odpalony na Wiedźminie 3 dławił nawet 780Ti więc gdyby mieć 970 to nie ma się gwarancji, że Redzi zoptymalizują wszystko wystarczająco. Ja tam po prawdzie czekam na pierwsze tytuły na UE4. Choć muszę przyznać, że ta nowa iluminacja oparta o voxele robi wrażenie. Scena z lądowaniem na księżycu wygląda świetnie, ale jednak wolałbym coś bardziej rzeczywistego niż przygotowane dokładnie w tym celu demo.

Największy problem nowych Maxwelli nVidii jest taki, że nie ma tytułów które wymagają tej całej mocy chyba ze ktoś rzeczywiście chce robić pełny użytek z monitora g-synciem i 120/144Hz. Płacić tysiąc mniej za świetną wydajność wydaje się być świetną ofertą dopóki człowiek nie spyta się, ale po co mi ta cała moc TU i TERAZ. Jako szczęśliwy posiadacz 60Hz IPSa gdy dzisiaj mój budżet na zmianę karty nawet zawierał 1.5k, to ciągle kupiłbym 285/760, a resztę odłożył do skarpety. W najgorszym przypadku jeśli nowe gry robiące użytek z 970 by się wysypały wcześniej niż za rok, wyciągnąłbym je, sprzedał obecną kartę, dołożył 100 czy dwie i kupił tego 970 już wtedy za 1100-1200.

Udostępnij ten post


Link to postu
Udostępnij na innych stronach

Dnia 20.09.2014 o 12:34, ziptofaf napisał:


W twoim przypadku też bym się nie zastanawiał - wystawiając GTX780 na allegro tu i teraz
dostaniesz za niego nie mniej niż 1300-1400 zł. Bez żadnej dopłaty masz wtedy GTX970.
Który co prawda nie jest dużo szybszy od GTX780Ti (w praktyce za 1350 zł dostałbyś mniej
więcej model równy GTX780Ti) ale dobrze się kręci i je 100W energii mniej.

A czy nie lepiej poczekać na wersje niereferencyjne?
Takie na pewno będą miały lepsze chłodzenie ( bardzo cenię sobie WindForce z obecnej 780 tki ), będą to modele OC i plotki głoszą, że będą miały od 6 do 8 GB VRAMu.Na razie mogę skoczyć do sklepu gdzie zakupiłem kartę i sprawdzić, ile mi za nią da.

Udostępnij ten post


Link to postu
Udostępnij na innych stronach
Dnia 20.09.2014 o 14:08, lis_23 napisał:

A czy nie lepiej poczekać na wersje niereferencyjne?
Takie na pewno będą miały lepsze chłodzenie ( bardzo cenię sobie WindForce z obecnej
780 tki ), będą to modele OC i plotki głoszą, że będą miały od 6 do 8 GB VRAMu.Na razie
mogę skoczyć do sklepu gdzie zakupiłem kartę i sprawdzić, ile mi za nią da.


Ale... ja przecież mówię o wersjach niereferencyjnych (nawet mówiłem że za 309€ jest Zotac z 2 wentylatorami). Zobacz zresztą jakie modele testował pclab.
http://pclab.pl/art59679-9.html
To właśnie jest WindForce. Tak samo recenzje GTX970 były wykonywane na modelach z innym chłodzeniem niż fabryczne.
Zaś 6-8 GB VRAM''u nie ma sensu. To akurat byłaby dopłata która nie daje ci w zamian wydajności. Nawet w 2560x1600.

Możesz je zresztą za granicą kupić, tu masz ceny kilku:
http://puu.sh/bGv8d/091912a7c0.png (mindfactory.de)

Udostępnij ten post


Link to postu
Udostępnij na innych stronach

Dnia 20.09.2014 o 14:16, ziptofaf napisał:

Zaś 6-8 GB VRAM''u nie ma sensu. To akurat byłaby dopłata która nie daje ci w zamian
wydajności. Nawet w 2560x1600.

Obawiam się, że wchodzimy w okres w którym Vram będzie pełnił dosyć istotną rolę:

http://oyster.ignimgs.com/wordpress/stg.ign.com/2014/09/ShadowOfMordor-2014-09-25-20-55-27-91.png

http://www.youtube.com/watch?v=DrzSBpkxbqw#t=128

skoro taki tytuł ma tak wysokie wymagania to co będzie w przypadku AC Unity, DA Inkwizycja, FC4 czy Wiedźmin 3?

Udostępnij ten post


Link to postu
Udostępnij na innych stronach
Dnia 26.09.2014 o 10:58, lis_23 napisał:

skoro taki tytuł ma tak wysokie wymagania to co będzie w przypadku AC Unity, DA Inkwizycja,
FC4 czy Wiedźmin 3?


Jeśli jakaś gra miałaby w ciągu najbliższych 2-3 lat wykorzystywać 6GB to byłoby to absurdalną bzdurą bo po prostu 99.9% graczy nie ma takich kart graficznych. I:
- Albo VRAM będzie najmniejszym problemem bo do płynnej rozgrywki w Ultra Max Detalach i tak byś potrzebował Three Way SLI z GTX-ów 990 czy jakichś R9 395X. Co się zresztą zdarzało (Metro 2033 choćby - po premierze dopiero na trzech kartach graficznych chodziło toto w miarę płynnie w maksymalnym poziomie detali) i zdarzać będzie.
- Ta liczba jest podana na zapas i nie ma nic w związku z rzeczywistością.
- Spartaczona do szczętu optymalizacja. Co dla mnie jest raczej znakiem żeby nie kupować danej gry bo pewnie będzie jednym wielkim zabugowanym szajsem aniżeli zmieniać komputer.

Bo bez przesady, twórcy gier maja dane ze Steama/od AMD/od Nvidii. I dobrze zdają sobie sprawę z tego co posiadają dani gracze oraz co mogą posiadać w nieodległej przyszłości. Na dzień dzisiejszy 6GB VRAM''u ma chyba tylko GTX Titan Z. Kosztujący skromne 11000 zł. O ile też kojarzę to niektóre zwykłe Titany miały tyle pamięci... i, co ciekawe, są wolniejsze w KAŻDEJ grze i KAŻDEJ rozdzielczości od GTX780Ti. Że o 980tkach nawet nie wspomnę.

Ot, ilość VRAMu ma znaczenie tylko i wyłącznie jeśli to on hamowałby GPU. Co się raczej nie zdarza, ostatni raz gdy widziałem dużą różnicę było między 8800GTS 320MB a 640MB. A obecnie? Była sobie taka karta co się zwie R9 280. 3 GB VRAM"u. Jej następcą jest R9 285. Z 2GB. I to ten drugi jest szybszy.

Zaś co do Wiedźmina 3 itp - ta gra może i będzie wykorzystywać tyle pamięci w Ultra. Z jednym ale - on potrafił zadusić 2x GTX780Ti. Więc poza 6GB VRAM''u musiałbyś mieć 2x GTX970. Jak pisałem - jeśli gra tyle naprawdę wymaga to tutaj chodzi o konfiguracje SLI/Crossfire a nie pojedyncze karty bo tym i tak zabraknie wydajności (możesz mieć i 128GB VRAM''u i nic by to nie dało jeśli reszta karty jest po prostu za wolna...). Nvidia/AMD po to daje swoim modelom 3-4GB bo wie że więcej i tak nie warto. Notabene, na tym filmiku który dałeś to są 4x Titany a nie tylko 1 karta z 6GB VRAMu.

Udostępnij ten post


Link to postu
Udostępnij na innych stronach

Zastanawiam się więc, jak się ma sprawa z tym " Śródziemiem "?
Gra zbiera bardzo dobre oceny ale nie wiem, czy recenzenci grali na PS4 czy na PC? - Patrząc na ten krótki gameplay z PC i porównując go z długimi już zapisami z rozgrywki z PS4 to różnica jest widoczna gołym okiem i zakup gry na PS4 się nie opłaca, ponad 200 zł, gdzie za wersję na PC dam 100 zł wraz z metalowym pudełkiem ( pre order na Empik. com ).

Udostępnij ten post


Link to postu
Udostępnij na innych stronach

Utwórz konto lub zaloguj się, aby skomentować

Musisz być użytkownikiem, aby dodać komentarz

Utwórz konto

Zarejestruj nowe konto na forum. To jest łatwe!


Zarejestruj nowe konto

Zaloguj się

Masz już konto? Zaloguj się.


Zaloguj się
Zaloguj się, aby obserwować